Józef Ignacy Kraszewski (1812–1887), pisarz o szerokich zainteresowaniach naukowych, społecznych i politycznych, był również zapalonym kolekcjonerem dzieł sztuki, przede wszystkim grafiki, rysunków i książek. Studiował na Uniwersytecie Wileńskim, początkowo medycynę, następnie na Wydziale Literackim, równocześnie ucząc się rysunku i malarstwa. Obok powieści historycznych publikował także wyniki swych prac badawczych, m.in. dotyczących dziejów sztuki polskiej (Ikonotheka. Zbiór notat o sztuce i artystach w Polsce, Wilno 1858).

W lutym 1863 roku, zagrożony w Warszawie aresztowaniem, wyjechał do Drezna. Z powodu problemów finansowych zmuszony był do sprzedania swej gromadzonej od ponad dwudziestu lat kolekcji graficzno-rysunkowej, którą uprzednio skatalogował (Catalogue d’une Collection Iconographique Polonaise, composée des dessins originaux, gravures, xylographies, lithographies, illustrant l’histoire, la géographie, antiquités, costumes, moeurs, armes, meubles etc. de l’ancienne Pologne, de ses provinces et pays limitrophes, Dresde 1865).

W 1869 roku kolekcję pisarza nabył w całości Aleksander Branicki do swej biblioteki w Suchej, gdzie pozostawała do II wojny światowej. Wśród wymienionych w katalogu Kraszewskiego tysięcy rycin znalazły się również drzeworyty ludowe, m.in. prace Grzegorza Skowrońskiego (s. 229: „Graveur en bois en 1746. Une gr. feuille, Jesus avec les vers: Kto chce na świecie żyć bez ludzkiej zdrady etc., et six autres gr. feuilles des images saintes, parmis lesquelles: – Pan Jezus Dowiański. Ces feuilles ornent les humbles chaumières de nos paysans”, por. Gr.Pol.12925, Gr.Pol.12928, Gr.Pol.12929, Gr.Pol.12930, Gr.Pol.12933) oraz anonimowe dzieła (s. 273: „Xylographie polonaise […] – 12 images des Saints, gravées grossièrement par un villageois, avec des monogrammes illisibles”; s. 272: „Une affiche du XV. [sic!] siècle, gravure sur bois, endomagée, mais entière, un montreur d’ours et des saltimbanques, fol., unique, por. Gr.Pol.26491; s. 79: „Grav. sur bois faite par un paysan, repres. la garde citoyenne de Cracovie. Très primitif.”, por. Gr.Pol.12931).

Anna Grochala
Kustosz
Gabinet Rycin i Rysunków
Muzeum Narodowe w Warszawie