Po I rozbiorze Polski (1772), południe kraju znalazło się pod panowaniem Austrii. Jednym z działań zaborcy, zmierzającym do osłabienia tożsamości narodowej Polaków, była próba podporządkowania państwu spraw kultu. Już w 1773 r. cesarzowa Maria Teresa wydała patent, na mocy którego zamiast św. Stanisława biskupa patronem Galicji został św. Michał Archanioł – patron rycerstwa niemieckiego. Ponadto zlikwidowano wiele klasztorów, konfiskowano na rzecz państwa wota, sukienki i korony cudownych wizerunków. W 1778 i w 1780 i 1781 r. wydano zakazy pielgrzymek do Częstochowy i innych znanych sanktuariów. Mocno zakorzeniony w polskiej kulturze ruch pielgrzymkowy władze chciały ograniczyć do jednego ośrodka. W 1783 r. dla powstającej diecezji tarnowskiej na takie centrum wybrano „kościół w Kobylance, odpustami zaszczycony, który wierny lud dla dostąpienia odpustów i czynienia pokuty według swojej pobożności odwiedzać może”. Być może wybór tego mniej znanego, lokalnego sanktuarium wiązał się z osobą ówczesnego proboszcza Kobylanki. Ks. Franciszek Heydecki, urodzony i wychowany na Śląsku, miał doświadczenie w propagowaniu nowych form pobożności zalecanych przez władze. Z jego inicjatywy główny odpust w Kobylance odbywał się w uroczystość św. Michała Archanioła. Pozycja wyznaczona przez władze kobylańskiemu sanktuarium nie zmieniła go jednak w wielkie centrum pielgrzymkowe, ale na pewno wzmocniła kult Pana Jezusa Kobylańskiego, który trwał nieprzerwanie przez kolejne stulecia. Cudowną siłę Kobylańskiego obrazu potwierdzały wota zawieszane wokół ołtarza oraz wpisy w „Liber votorum”, których w II połowie XIX w. było ponad 2000. W lokalnej tradycji przetrwała pamięć o tym, że błagalno-pokutna pielgrzymka do Kobylanki ocaliła mieszkańców Gorlic przed epidemią. W uroczystej procesji, na czele której szły z kagankami młode dziewczęta ubrane w białe szaty, parafianie i księża obeszli granice parafii i udali się do kobylańskiego sanktuarium. Na pamiątkę wydarzenia, które miało miejsce w XVIII w., gorliczanie każdego roku 8 grudnia, podczas obchodów patronalnego święta Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, organizują procesję „Maryjek”.

Największy napływ pielgrzymów do Kobylanki zanotowano na uroczystościach związanych z rocznicami przeniesienia obrazu do kościoła. 26 maja 1882 r. przy salwach moździerzy, biciu dzwonów, w asyście banderii liczącej kilkadziesiąt koni obraz przeniesiono w procesji do kaplicy polowej, gdzie przez 3 dni modliły się przed nim tysięczne rzesze wiernych. Bardzo uroczyście celebrowano także jubileusz 300 lat kultu Pana Jezusa Kobylańskiego w 1982 r. Mimo trudnych lat stanu wojennego w obchodach wzięło udział około 70 tys. pątników. Od 2012 r. w sanktuarium znajdują się relikwie bł. Jana Pawła II, które zostały tam umieszczone z okazji 330 lat kultu Pana Jezusa w kobylańskim wizerunku.

Pielgrzymi przybywali do Kobylanki przede wszystkim na odpusty. W XIX w. głównie z okolicznych terenów, ale także Śląska, okolic Lwowa i innych regionów Austro-Węgier. W okresie międzywojennym teren, z którego przybywali pielgrzymi ograniczył się do bliższych okolic. Ruch pielgrzymkowy odrodził się niedługo po zakończeniu II wojny światowej. Współcześnie obchodzone są dwa odpusty – czterodniowy na Zesłanie Ducha św. i na Podwyższenie Krzyża św. Pierwszy z nich gromadzi około 10-15 tys. wiernych, głównie z okolic Nowego Sącza, Limanowej, Gorlic, Jasła, a ostatnio także ze Słowacji z ośrodków prowadzonych przez Księży Misjonarzy Saletynów, którzy sprawują opiekę nad sanktuarium. Mniej popularny, mimo nadania mu w 1969 r. rangi odpustu diecezjalnego, jest odpust na Podwyższenie Krzyża św. połączony z dożynkami. Poza odpustami do Kobylanki przybywa kilkadziesiąt zorganizowanych grup (około 30 tys. osób rocznie) głównie dzieci pierwszokomunijnych, maturzystów i grup oazowych. Do Kobylanki corocznie pielgrzymują także dzieci przedszkolne z Gorlic. Tradycja tej pielgrzymki sięga lat 60. ubiegłego wieku. Wówczas to, gdy zawiodły inne środki, przedszkolaki ruszyły na pielgrzymkę do Kobylanki w intencji budowy nowego kościoła w Gorlicach-Gliniku, na którą władze nie dawały zgody. Wkrótce stosowne pozwolenia zostały wydane.

Justyna Masłowiec

Literatura:
Bodak M., Gorlickie Maryjki, „Niedziela. Tygodnik katolicki”, edycja rzeszowska, 2010, nr 49 (http://www.niedziela.pl/artykul/58010/nd/Gorlickie-Maryjki).
Bodak M., Ewangelia Krzyża, ”Niedziela. Tygodnik katolicki”, edycja rzeszowska, 2012, nr 40 (http://www.niedziela.pl/artykul/99233/nd/Ewangelia-krzyza).
Cieśla-Reinfussowa Z., Sztuka plastyczna, [w:] Reinfuss R. (red.), Nad rzeką Ropą. Zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego, Kraków 1965, s. 311-330.
Jackowski A., Pielgrzymowanie, Wrocław 1998.
Jackowski A.(red.), Miejsca święte Rzeczypospolitej. Leksykon, Kraków 1998.
Ks. Wojciech z Zaleszan, Kościół cudownego Pana Jezusa w Kobylance, „Chata. Czasopismo ludowe ku nauce i rozrywce dla starych i dzieci”, 1873, t. 8, nr 4, s. 49-54.
Kumor B., Austriackie władze zaborcze wobec kultu Królowej Polski i pielgrzymek na Jasną Górę, „Studia Claromontana”, 1981, t. 1, s.77-97.
Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985.
Mróz F., Pielgrzymowanie do sanktuariów Pańskich w Karpatach Polskich, [w:] Sroka S. (red.), Podróżowanie w Karpaty wczoraj i dziś, Kraków 2009.
Pasiut W., Sanktuarium Pana Jezusa Kobylańskiego, Kobylanka 1986.
Potoplak J., Kobylanka miejsce spotkania z Ukrzyżowanym, Kraków 2007.
Sołjan I., Kalwaria Zebrzydowska na tle innych ośrodków pielgrzymkowych w Karpatach Polskich, „Peregrinus Cracoviensis”, 1995, z. 2, s. 77-91.
Sołjan I., Karpaty jako region pielgrzymkowy, [w:] Jackowski A., Witkowska A., Jabłoński Z., Sołjan I., Bilska E., Przestrzeń i sacrum. Geografia kultury religijnej w Polsce i jej przemiany w okresie od XVII do XX w. na przykładzie ośrodków kultu i migracji pielgrzymkowych, Kraków 1995, s. 177-200.
Zaleski W., Sanktuaria polskie. Katalog encyklopedyczny, Warszawa 1988.