Michałek przekazał przesłanie duchowieństwu i władzom miasta, ale nikt mu nie uwierzył – proboszcz zabronił opowiadania o objawieniu, a rajcowie miejscy uznali go za obłąkanego i wtrącili do więzienia. Po odzyskaniu wolności Michałek ustawił w lesie słup zwieńczony krzyżem. Wkrótce miejsce to zaczęło słynąć jako cudowne i przyciągać wiernych. Zwłaszcza, że szeroko rozchodziły się wieści o uzdrowieniach nie tylko ludzi, ale i zwierząt w czasie panującej wówczas zarazy. Bydło pędzono do leżajskiego lasku nawet z dalszych stron i oprowadzano wokół kapliczki. Jednak władze kościelne i miejskie były nadal bardzo nieprzychylne rozwijającemu się kultowi i nakazały spalenie krzyża. Na oczach pielgrzymów dokonał się wówczas cud, gdyż wielki pożar wzniecony w lesie nie tknął kapliczki. Wkrótce w miejscu objawienia wzniesiono drewnianą kaplicę ku czci św. Anny, a później, po kolejnych objawieniach, drewniany kościół pod wezwaniem Zwiastowania NMP oraz śś. Jana Chrzciciela, Wawrzyńca, Sebastiana i Małgorzaty. W jednym z trzech ołtarzy świątyni umieszczony został obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, namalowany przez miejscowego księdza. Od początku Matka Boska w leżajskim wizerunku cieszyła się wielką czcią. Pierwsze cuda dokonane za jej wstawiennictwem zaczęto notować już w 1600 roku. W 1608 r. do opieki nad rozwijającym się sanktuarium zostali sprowadzeni bernardyni, a starosta leżajski, marszałek koronny Łukasz Opaliński uposażył zakon w ziemię pod budowę klasztoru i nowego kościoła. Murowaną świątynię wzniesiono w latach 1618 – 1628. W 1630 roku odbyła się uroczysta konsekracja kościoła. Otaczany kultem wizerunek Maryi został umieszczony w osobnym ołtarzu w południowej nawie. W 1632 r. powołana została komisja do zbadania autentyczności cudownych wydarzeń, których coraz więcej notowano w sanktuarium. Prace komisji zostały zakończone w 1634 roku, a wizerunek Matki Boskiej Leżajskiej został uznany za łaskami słynący. W 1637 roku rozpoczęła się budowa klasztoru. Podczas potopu szwedzkiego i najazdu wojsk Rakoczego kościół i klasztor doznały wielu zniszczeń i grabieży.

Pod koniec XVII w. zabudowania klasztorne zostały otoczone wysokim murem z basztami, co nadało konwentowi charakter obronny. W tym czasie rozpoczęto budowę organów, które dziś są jednym z najstarszych i najcenniejszych instrumentów tego typu na świecie. 8 września 1752 roku odbyła się koronacja obrazu. Uroczystości trwały osiem dni. „Największy przypływ ludu miał miejsce 7 września. W tym dniu nieustannie przybywały mnogie kompanie, z których wiele liczyło po parę tysięcy głów, tak dalece, że napełniły nie tylko cały Leżajsk, ale i wsie okoliczne. Tłumy były tak wielkie, że ruch w Leżajsku i na drodze do klasztoru był utrudniony. (…) Nazajutrz dnia 8 września już od wczesnego świtu wychodziły msze Św., które nieustannie odprawiano nie tylko przy wszystkich ołtarzach w kościele, ale także przy licznych ołtarzach, ustawionych na ten cel w dziedzińcu kościelnym, a nawet na placu przyklasztornym przy figurach. Odprawiono tych mszy św. około 400, (…) Właściwa koronacja odbyła się po sumie pontyfikalnej: Ks. biskup koronator Sierakowski zbliżył się do cudownego obrazu, by na głowy Boskiego Dziecięcia i Jego Matki Niepokalanej włożyć złote korony. W tym wielkim i niezapomnianym momencie cisza w całej świątyni była tak uroczysta i przejmująca, że każdy z pewnością słyszał wzmożone bicie swego serca. I znowu teraz po umocnieniu koron na obrazie zatrzęsła się ziemia i zadrgało powietrze od ogłuszającej salwy armatniej i ręcznej palby.” (Pamiętnik kościoła i klasztoru OO. Bernardynów w Leżajsku).

Księgi klasztorne zawierają opisy licznych łask otrzymanych za pośrednictwem Matki Boskiej Leżajskiej. W Polsce przed rozbiorami jej kult był bardzo popularny. Szczególną czcią otaczali Matkę Boską Pocieszenia żołnierze, którzy walczyli na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej i więźniowie brani w jasyr podczas wojen i napadów. Jej czcicielami byli król Władysław IV i hetman wielki koronny Stefan Czarniecki.

Dziś najwięcej pątników przybywa do Leżajska na odpust związany ze świętem Wniebowzięcia NMP (13 – 15 sierpnia). Dominują wśród nich mieszkańcy południowo-wschodniej Polski.

Justyna Masłowiec

Literatura:
Anzulewicz P. (red.), Z dawna Polski Tyś królową. Przewodnik po sanktuariach maryjnych, Szymanów 1983.
Kubajak A., Przewodnik po najsławniejszych sanktuariach maryjnych w Polsce, Kraków 1997.
Bogdalski Cz., Pamiętnik kościoła i klasztoru OO. Bernardynów w Leżajsku, Kraków 1929.
Jacher-Tyszkowa A., Drzeworyty leżajskie i ich rodowód „Polska Sztuka Ludowa” 1987, t. 41, z.1-4, s. 47-58.
Jackowski A. (red.), Miejsca święte Rzeczypospolitej. Leksykon, Kraków 1998.
Jackowski A. (red.), Czterysta lat Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Leżajsku, „Peregrinus Cracoviensis”, 1999, z.7.
Kazanowska Z., Franciszkańskie sanktuaria. Leżajsk, „Pielgrzym Kalwaryjski” 2002, nr 11, s. 28 – 30; 2002, nr 12, s. 30-33.
Obruśnik A. E., Początki leżajskiego Sanktuarium wg. Najstarszych tekstów, ikonografii i tradycji, Leżajsk 1997.
Obruśnik A.E. OFM, Obraz Matki Bożej Leżajskiej, „Peregrinus Cracoviensis” 2005, z. 16, s. 167-182.
Paluch P., Cudowne miejsce leżajskie. Kult pątniczy XVI–XVIII w. w świetle ksiąg cudów, Kraków 2011.
Wacław z Sulgostowa, O cudownych obrazach w Polsce przenajświętszej Matki Bożej wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne, Kraków 1902.
Wyczawski H. E., Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, Kalwaria Zebrzydowska 1985.
Zaleski W., Sanktuaria polskie. Katalog encyklopedyczny, Warszawa 1988.